Witold Ciechanowicz, Nadleśnictwo Gdańsk
Odbiorcy: szkoła ponadpodstawowa
także: rodziny, dorośli, uczniowie starszych klas szkół podstawowych
Opis scenariusza
Scenariusz dotyczy naszych wyborów jako konsumentów. Codziennie dokonujemy ich mnóstwo: dojeżdżamy do szkoły lub pracy samochodem albo rowerem, pijemy wodę z kranu albo z butelki, budujemy domy z drewna lub z betonu. Pretekstem do dyskusji, przede wszystkim w grupach, na temat takich wyborów jest krótki film i zdjęcia różnych przedmiotów używanych w życiu codziennym. Uwaga! aplikacja do wideokonferencji powinna mieć możliwość podziału uczestników na grupy pracujące w osobnych wirtualnych pokojach.
Czas trwania
1 godzina lub 1 godzina i 15 minut
Pytania kluczowe
Czy mam wpływ na katastrofę klimatyczną? W jakim zakresie? Co mogę zrobić, żeby jej zapobiec?
Cele zajęć
Uczestnik zajęć potrafi rozróżnić surowce i źródła energii odnawialne i nieodnawialne oraz zna wpływ ich stosowania na zmiany klimatu.
Metody
Dyskusja, prelekcja multimedialna.
Formy pracy
Praca w grupie.
Środki dydaktyczne
Pakiet zdjęć, film.
Przebieg zajęć
I. Wprowadzenie
Prowadzący wita się z uczestnikami omawia czas trwania i ich przebieg.
II. Praca właściwa
Film (około 15 minut)
Prowadzący proponuje obejrzenie filmu „Dlaczego powinniśmy budować drewniane drapacze chmur” (Michael Green). Film wprowadza uczestników w tematykę akumulacji CO2 w drewnie w opozycji do betonu, którego produkcja jest jednym z istotnych emitentów CO2.
Ważne! Podczas udostępniania filmu warto pamiętać, by włączyć w aplikacji dźwięk z komputera, pozwoli to na odtwarzanie oryginalnego dźwięku na komputerach uczestników.
Prowadzący pyta uczestników o wrażenia z filmu. Krótko omawia odnawialność drewna jako surowca i zwraca uwagę na to, że ten aspekt, czyli odnawialność surowca, będzie istotny w dalszej części zajęć.
Praca w grupach (około 6 minut)
Prowadzący dzieli uczestników na 3 grupy, z automatycznym powrotem do wspólnego pokoju po określonym upływie czasu. Uprzedza uczestników o czasie przewidzianym na to zadanie i omawia je. Następnie przechodzi do każdej grupy i wkleja na czat grupy link do prezentacji online.
Prezentację przygotowujemy w stosownej aplikacji pracującej online i pozwalającej na edycję dokumentu przez dowolną liczbę uczestników (np. mój dysk google).
Zadaniem każdej grup jest:
a) uporządkować slajdy w otrzymanej prezentacji, tak by tworzyły pary;
b) wybrać slajd, który, biorąc pod uwagę przyszłość naszej cywilizacji, będzie lepszym wyborem;
c) przygotować się do omówienia swoich wyborów na forum całej grupy.
Proponowane zestawy zdjęć (każdy slajd jedno zdjęcie):
Grupa A: dom murowany/drewniany, bluza z polaru/wełniany sweter, jabłka/banany (Załącznik 1).
Grupa B: taboret drewniany/metalowy, torba plastikowa/płócienna, podłoga z drewna lokalnego/podłoga z drewna egzotycznego (Załącznik 2); opcjonalnie można dodać piec na węgiel/piec na drewno (zgazowujący drewno).
Grupa C: łódź drewniana/ z tworzywa sztucznego, woda butelkowana/woda z kranu, samochód/autobus (Załącznik 3), narciarstwo śladowe/narciarstwo zjazdowe (opcjonalnie).
Wyjście z grup (około 30 minut)
Przedstawiciele każdej z grup przedstawiają i omawiają swoje wybory. Prowadzący moderuje dyskusję, zwraca uwagę na aspekty omówione niżej.
Uczestnicy zajęć zwykle mają już wyrobiony pogląd, co jest lepszym a co gorszym wyborem. Zwykle nie potrafią ich uzasadnić, tzn. wydaje im się, że potrafią: „jest lepsza, bo nie jest plastikowa”. W znacznej części to prowadzący musi naprowadzać uczestników zajęć i zwracać ich uwagę np. na:
a) taboret metalowy: do wytopu rud metali (surowiec nieodnawialny!) potrzeba ciepła, które w niektórych przypadkach może być uzyskiwane z węgla drzewnego pochodzącego z nielegalnego wyrębu np. w Amazonii;
b) banany, drewno egzotyczne, narciarstwo zjazdowe, autobus, woda w butelce: problem dodatkowego transportu, który spala nieodnawialne surowce energetyczne i emituje C02;
c) bluza z polaru, łódź z tworzywa, torba „foliowa”, plastikowa butelka: przedmioty wytwarzane w większości z ropy naftowej (surowiec nieodnawialny, warto zauważyć, że uzależnienie od ropy naftowej grozi trudnymi do przecenienia skutkami gospodarczymi określanymi jako Peak Oil
d) dom, stołek, podłoga z drewna: problem „jak brać od przyrody drewno, bez niszczenia jej”. Przynajmniej częściową odpowiedzią jest certyfikacja, polegająca na tym, że zewnętrzni eksperci sprawdzają poprawność prowadzenia gospodarki leśnej. Problemy i konflikty z certyfikacją, jakie mają niektóre RDLP i o których może wiedzieć część uczestników zajęć są dowodem na to, że proces certyfikacji jest niezależny od podmiotu poddającego się certyfikacji, a który jednocześnie za certyfikację płaci.
e) w przypadku bardziej zaawansowanych uczestników zajęć warto zwrócić uwagę na nieoczywistość pewnych wyborów, np. intensywna produkcja bawełny spowodowała w rejonie Morza Kaspijskiego i Jeziora Aralskiego ogromną degradację środowiskową, podobnie intensywna hodowla owiec może prowadzić do lokalnych zniszczeń przyrodniczych.
III. Podsumowanie
Uczestnicy zajęć biorą udział w ankiecie online pt. Jaki mam wpływ na katastrofę klimatyczną. Prowadzący krótko omawia wyniki ankiety z uczestnikami zajęć. Można poprowadzić krótką dyskusję o naszym realnym wpływie na globalne ocieplenie (przyczyny antropogeniczne są poza dyskusją naukową) i/lub o zrównoważonym leśnictwie.
Źródło
Bjørn Helge, Edukacja dla zrównoważonego rozwoju, Instytut Rozwoju Leśnictwa 01.11.2015. Maszynopis dostępny: https://nadlesnictwo.gdansk.lasy.gov.pl/edukacjagdansk#.YPrcv45zRPY
Związek z podstawą programową
Problematyka zrównoważonego wykorzystania surowców to geneza zrównoważonego rozwoju. Współcześnie, jednym z jego celów, określanych przez ONZ, jest podjęcie pilnych działań w celu przeciwdziałania zmianom klimatu i ich skutkom. Problematykę zrównoważonego rozwoju na przykładzie leśnictwa znajdziemy w podstawie programowej dla liceów i techników w przedmiocie Geografia X. 4: [uczeń] uzasadnia konieczność racjonalnego gospodarowania zasobami leśnymi zgodnie z zasadami zrównoważonej gospodarki leśnej i ochrony przyrody.
Tematyki związanej wprost z antropogeniczną zmianą klimatu w podstawie programowej nie znajdziemy, ale przyczynkiem dyskusji na ten temat może być Geografia III: [uczeń] przedstawia czynniki klimatotwórcze decydujące o zróżnicowaniu klimatu na Ziemi.
Załączniki
Załącznik 1. Prezentacja. Grupa A | slajd 1 | slajd 2 | slajd 3 | slajd 4 | slajd 5 | slajd 6 |
Załącznik 2. Prezentacja. Grupa B | slajd 1 | slajd 2 | slajd 3 | slajd 4 | slajd 5 | slajd 6 |
Załącznik 3. Prezentacja. Grupa C | slajd 1 | slajd 2 | slajd 3 | slajd 4 | slajd 5 | slajd 6 |
Mogą pojawić się pytania od tych uczestników, którzy zastanawiają się, jak pozyskiwać z przyrody drewno bez szkodzenia samej przyrodzie. Na to pytanie padnie odpowiedź podczas zajęć (patrz: certyfikacja pkt. 7d). Jeśli okaże się niewystarczająca, można i warto zaproponować dyskusję na ten temat po zakończeniu zajęć (i oczywiście dobrze się do niej przygotować, również czasowo).