Witold Ciechanowicz, Nadleśnictwo Gdańsk
Rysujemy liście i rozpoznajemy drzewa
Odbiorcy: KLASY i-iii
Opis scenariusza
Uczestnicy zajęć w sposób schematyczny rysują liście (lub igły) wybranych drzew. Rysunek na tyle odpowiada rzeczywistości, że dzieci są w stanie na jego podstawie rozróżnić wybrane gatunki. Manualna praca nad odtworzeniem charakterystycznych szczegółów różnicujących liście daje szansę na zapamiętanie cech charakterystycznych dla danego gatunku. Dodatkowo prowadzący wytwarza minimalną więź i sam proponuje skojarzenia, które pomogą w zapamiętywaniu wyglądu liścia, a co za tym idzie w rozpoznaniu danego gatunku drzewa.
Czas trwania
45 minut lub 1 godzina
Pytania kluczowe
Jak rozpoznawać drzewa samodzielnie? Czy mogę nauczyć się je rozpoznawać?
Cele zajęć
Uczestnik zajęć potrafi narysować kilka liści (wariantowo: igieł i szyszek) wybranych gatunków drzew. Potrafi wskazać i nazwać kształt, w jaki wpisuje się liść, potrafi wskazać cechy różnicujące poszczególne gatunki. Potrafi nazwać zastosowania praktyczne niektórych gatunków drzew.
Metody i techniki
Większa część zajęć to indywidualne zajęcia praktyczne (samodzielne rysowanie). Pozostały czas ma formę interaktywnej prezentacji połączonej z pogadanką prowadzoną przez edukatora.
Formy pracy
Praca indywidualna, interakcja prowadzący–uczeń.
Środki dydaktyczne
Zajęcia opierają się przede wszystkim na przekazie wizualnym: ekran komputera uczestnika zajęć i wyświetlane na nim środowisko graficzne. Przekaz audio dotyczy instrukcji, a następnie służy sprawdzeniu poprawności wykonania zadania oraz przekazaniu informacji dodatkowych (patrz: Cele zajęć).
Niezbędne materiały
Uczniowie: kartka papieru A4 (lub inne o zbliżonej powierzchni), ołówek, gumka.
Edukator: dla prowadzącego najbardziej polecanym narzędziem będzie tablet graficzny. Podczas zajęć na etapie pracy właściwej prowadzący udostępnia swój ekran (z aplikacją do rysowania) pozostałym uczestnikom; wyłącza udostępnianie ekranu niezwłocznie po zakończeniu rysowania. Do rysowania polecam bezpłatny program FreshPaint (aplikacja systemu Windows, instalacja nie wymaga uprawnień administratora systemu, aplikację pobiera się z Microsoft Store, aplikacja sklepu uruchamia się po jej wyszukaniu w pasku adresu). Inne znane i bezpłatne aplikacje, takie jak Krita czy Gimp, są zbyt rozbudowane w stosunku do potrzeb tego scenariusza.
Przebieg zajęć
I. Wprowadzenie
Prowadzący próbuje złagodzić ewentualne obawy części uczestników zajęć („nie umiem rysować”). Prowadzący powinien rysować w sposób na tyle schematyczny i prosty, żeby pozytywnie zmotywować uczestników do zajęć.
Prowadzący sprawdza, czy uczestnicy mają niezbędne do zajęć materiały, omawia czas trwania i ich przebieg.
II. Praca właściwa
Prowadzący pokazuje w jakiś sposób należy złożyć kartkę A4 (składamy dwukrotnie, do uzyskania ¼ formatu A4) i zaczynamy rysować. Zalecana kolejność rysowania liści (z uwzględnieniem poszczególnych gatunków): prostych liści wpisanych w owal, np. buka, grabu, wiązu, ewentualnie dębu (jest stosunkowo trudny) oraz liści wpisanych w koło, np. osiki, olszy i lipy. Jako dodatkowy liść dla chętnych: klon pospolity.
Uczestnicy zajęć rysują każdy gatunek na osobnej ćwiartce kartki. Zwłaszcza zimą można pokusić się o rysowanie pędów i szyszek drzew iglastych: sosny, świerka, modrzewia i jodły. Warto podkreślić. że rysunki te są znacznie trudniejsze od rysowania liści (trudniej wskazać wyraźne różnice).
Prowadzący używa dwóch kolorów, co wyjaśnia uczestnikom: koloru linii pomocniczej oraz koloru linii właściwej. Uczestnicy używają odpowiednio cieńszej i grubszej linii rysowanej ołówkiem, zwłaszcza przy rysowaniu liścia wiązu warto przynajmniej część linii pomocniczej wytrzeć (prowadzący i uczestnicy). W przypadku pozostałych liści można ten etap pominąć.
Prowadzący zaczyna rysować. Najpierw linią pomocniczą kształt, w który wpisuje się liść (odpowiednio owal lub koło), potem zasadniczy rysunek liścia. Podczas rysowania zachęca uczestników do pokazywania mu swoich rysunków, chwali je lub wskazuje na istotne niedociągnięcia. Pilnuje nieustannie, by uczestnicy nadążali z wykonaniem poszczególnych faz rysowania pojedynczego liścia.
Po narysowaniu przez uczestników liścia każdego gatunku i sprawdzeniu jakości rysunków, prowadzący krótko opowiada o zastosowaniach praktycznych danego gatunku. Pyta o doświadczenia uczestników w tym zakresie. Przykładowe minimalne zastosowania lub inne skojarzenia z danym gatunkiem: buczyna jest jadalna, grab jest świetny jako drewno opałowe, wiązy niemal wymarły jak dinozaury, osikę zwykle mamy w domu jako zapałki, olszę używa się do wędzenia, drewno lipy jest kiepskie („a to lipa”) do większości zastosowań poza surowym drewnem używanym do rzeźbienia.
III. Podsumowanie
Prowadzący pokazuje do kamery poszczególne prawdziwe liście (lub w parach podobne do siebie gatunki) i prosi uczestników o rozpoznanie i sprawdzenie, czy rysunki zostały podpisane prawidłowo. Na koniec zachęca do pokolorowania wykonanych szkiców liści i do próby wykorzystania tak opracowanego „atlasu” podczas spaceru w lesie. Zajęcia można wzbogacić o krótkie filmy, na których prowadzący prezentuje poszczególne gatunki w warunkach naturalnych, należy jednak wziąć pod uwagę, że wydłuży to czas zajęć.
Przygotowując zajęcia należy pamiętać, że zasuszone liście łatwo się uszkadzają, dlatego warto zasuszyć nieco więcej na zimę. Wówczas zajęcia nie będą pozbawione bardzo dobrych pomocy naukowych.
Źródło
Grażyna Głuch, „Rysujemy, malujemy, drzewa poznajemy”, Oficyna Wydawnicza Arkady.
Związek z podstawą programową
I etap edukacyjny: klasy I–III. Edukacja wczesnoszkolna. Treści nauczania – wymagania szczegółowe: rozdział IV. Edukacja przyrodnicza, pkt. 1: „(…) [uczeń] rozpoznaje w swoim otoczeniu popularne gatunki roślin (…)”.
Załączniki
- Schematy rysowania liści: na przykładzie lipy | wpisanych w owal | wpisanych w trójkąt | przypominających dłonie | wierzby | na przykładzie grabu
- Liście wpisane w owal
- Liście wpisane w koło
