Sonia Gogulla
Tytuł scenariusza/ temat lekcji:
Mam wybór – czy wybieram świadomie?
Przedmiot: Wiedza o społeczeństwie.
Klasy: III–IV.
Krótki opis scenariusza: Podczas zajęć uczniowie i uczennice zapoznają się z kierunkami polityki państwa (Polski) dotyczącymi ochrony środowiska – z zapisami prawnymi odnoszącymi się do lasów i gospodarki leśnej, dokonają krytycznej analizy materiałów z kampanii wyborczej pod kątem założeń programowych w kwestii ochrony środowiska, w szczególności ochrony zasobów leśnych (programy, ulotki, spoty, debaty). Przedyskutują pozyskane informacje i sformułują własne opinie.
Czas trwania: 45 minut.
Pytanie kluczowe: Jakie znaczenie ma dla mnie ochrona lasów, jakie znaczenie w tej kwestii mają moje wybory?
Cele lekcji:
- Uczeń/uczennica poznaje najważniejsze akty prawne i rezolucje dotyczące lasów i gospodarki leśnej w Polsce i na świecie.
- Uczeń/uczennica potrafi analizować materiały z kampanii wyborczych pod kątem konkretnych, interesujących ucznia/uczennicę zagadnień.
- Uczeń/uczennica argumentuje swoje opinie.
Związek z podstawą programową:
Cele kształcenia – wymagania ogólne; uczeń/uczennica:
II.1. Pozyskuje i wykorzystuje informacje na temat życia społecznego, w tym politycznego.
II.2. Wykazuje się umiejętnością czytania ze zrozumieniem tekstów publicystycznych i popularnonaukowych oraz interpretacji innych źródeł z zakresu przedmiotu.
III.2. Rozwija w sobie postawy obywatelskie.
III.5. Diagnozuje problemy społeczno-polityczne na poziomie lokalnym i globalnym oraz ocenia wybrane rozwiązania problemów i analizuje możliwość własnego wpływu na ich rozwiązanie.
IV.1. Rozwija umiejętność dyskutowania – formułuje, uzasadnia i broni własnego stanowiska na forum publicznym, szanując odmienne poglądy.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe, społeczeństwo obywatelskie; uczeń/uczennica:
II.5. Dokonuje krytycznej analizy materiałów z kampanii wyborczej (np. spoty, memy, ulotki, hasła wyborcze).
V.2. Przedstawia źródła prawa w Rzeczypospolitej Polskiej – wykazuje szczególną moc Konstytucji RP, przedstawia procedurę ustawodawczą.
Geografia – zakres podstawowy:
X. Rolnictwo, leśnictwo i rybactwo: czynniki rozwoju rolnictwa, struktura użytków rolnych, obszary upraw i chów zwierząt, zrównoważona gospodarka leśna, rybactwo (morskie i śródlądowe, akwakultura). Uczeń/uczennica:
5. Wykazuje znaczenie przyrodnicze, społeczne i gospodarcze lasów.
Metody: Praca on-line (lub praca z tekstem), praca z innymi źródłami wiedzy (IT), dyskusja, głosowanie.
Formy pracy: Praca indywidualna, praca grupowa.
Środki dydaktyczne i materiały: Komputery lub smartfony, informacje prasowe, pudełko lub woreczek na urnę wyborczą, publikacja „Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ. Agenda 2030 w Lasach Państwowych„, „Funkcje lasu. Poznać i zrozumieć las”, Opis 15. Celu Zrównoważonego Rozwoju, Ustawa o lasach, Konstytucja RP, (Art. 5, 68.4, 74.3), załącznik.
Przebieg zajęć:
Polecenie dla uczniów przed lekcją
Poszukaj w różnych źródłach (IT) informacji na temat postulatów dotyczących ochrony środowiska, a w szczególności ochrony lasów, w programach polskich partii politycznych (np. spoty, memy, ulotki, hasła wyborcze).
Wprowadzenie
1. Zapisz na tablicy hasło „świadomy wybór” i zapytaj uczniów i uczennice, co przez to rozumieją. Podkreśl, że osiągnęli już bierne prawo wyborcze i mają wpływ na wyniki wyborów i na to, jakie postulaty programowe wybranych partii mają szansę na realizację. Krótko zapowiedz, że na lekcji zajmą się kwestią ochrony środowiska, w szczególności lasów, która jest ważna dla ich przyszłości i przyszłości naszej planety (5 minut).
2. Zapytaj uczniów i uczennice, czy udało im się znaleźć informacje na temat postulatów partii wyborczych (polecenie przed lekcją), jeżeli tak, to poproś o ich przedstawienie (5 minut).
3. Zapoznaj uczniów i uczennice z dwoma najważniejszymi aktami prawnymi dotyczącymi ochrony środowiska w Polsce: Konstytucją RP i Ustawą o lasach. Możesz też poprosić uczniów i uczennice, żeby sami (podzieleni na dwie grupy) znaleźli te akty prawne (on-line) i odczytali je głośno (5 minut).
Środowisko naturalne, w tym lasy, chronione są obecnie na poziomie konstytucyjnym. Mówią o tym następujące artykuły Konstytucji RP:
Art. 5. Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. […]
Art. 68.
4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska. […]
Art. 74.
1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.
2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.
3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.
4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.
Z kolei w Ustawie o lasach czytamy:
Art. 1. Ustawa określa zasady zachowania, ochrony i powiększania zasobów leś-
nych oraz zasady gospodarki leśnej w powiązaniu z innymi elementami środowiska i z gospodarką narodową. […]
Art. 6.1. Użyte w ustawie określenia oznaczają:
1) gospodarka leśna – działalność leśna w zakresie urządzania, ochrony i zagospodarowania lasu, utrzymania i powiększania zasobów i upraw leśnych. […]
Art. 8. Gospodarkę leśną prowadzi się według następujących zasad:
1) powszechnej ochrony lasów;
2) trwałości utrzymania lasów;
3) ciągłości i zrównoważonego wykorzystania wszystkich funkcji lasów;
4) powiększania zasobów leśnych.
4. Nawiąż do 15. Celu Zrównoważonego Rozwoju z rezolucji przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 2015 roku, który podkreśla znaczenie lasów dla przyszłości planety. Funkcje i możliwości lasów są też powiązane z innymi Celami. Opowiedz, że Cele zostały opracowane po to, aby potrzeby obecnego pokolenia mogły być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie, zgodnie z ideą zrównoważonego rozwoju (5 minut).
Pojęcia „zrównoważony rozwój” użyto po raz pierwszy w XVIII w. w odniesieniu do leśnictwa. Oznaczało ono wówczas, że w danym okresie nie można pozyskać więcej drewna niż go przyrosło. Wspomnianą ideę można było zatem sprowadzić do pouczenia, by gospodarkę leśną prowadzić w taki sposób, aby zachować lasy w dobrym stanie dla przyszłych pokoleń. Obecna dyskusja dotycząca zrównoważonego rozwoju jest znacznie szersza, a rozpoczęła się w związku z zagrożeniami wynikającymi z nadmiernej eksploatacji środowiska przyrodniczego. Zgromadzenie Ogólne ONZ w 2015 r. przyjęło jednogłośnie Agendę 2030, wyznaczającą w skali globalnej 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju. Ich osiągnięcie będzie możliwe wyłącznie przy jednoczesnym zaangażowaniu rządów, przedsiębiorstw oraz organizacji pozarządowych.
Lasy stanowią główne źródło utrzymania dla około 1,6 miliarda ludzi, w tym około 70 milionów ludności rdzennej.
Lasy zamieszkuje ponad 80% wszystkich gatunków zwierząt, roślin i owadów żyjących na lądzie.
W latach 2010–2015 powierzchnia obszarów leśnych na świecie zmalała o 3,3 mln hektarów. Ma to szczególny wpływ na życie ubogich ludzi zamieszkujących wieś, którzy utrzymują się przede wszystkim z leśnych surowców, flory i fauny.
Żródło:
„Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ. Agenda 2030 w Lasach Państwowych”, http://www.un.org.pl/cel15.
5. Zilustruj treść powyższych aktów prawnych i rezolucji przykładami konkretnych działań Lasów Państwowych w zakresie gospodarowania lasami na podstawie zasad zrównoważonego rozwoju. Wybierz przykłady z publikacji Lasów Państwowych „Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ. Agenda 2030 w Lasach Państwowych” (6 minut).
Zrównoważona gospodarka leśna, prowadzona przez Lasy Państwowe już od wielu lat, wpisuje się w realizację wielu zadań ujętych w Agendzie 2030 i przypisanych do poszczególnych Celów Zrównoważonego Rozwoju.
Więcej informacji: „Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ. Agenda 2030 w Lasach Państwowych”
6. Zapowiedz, że teraz młodzież będzie postawiona w sytuacji głosowania wyborczego na partię polityczną, której program dotyczący ochrony środowiska i ochrony lasów – jej zdaniem – jest najlepszy (konkretny, możliwy do realizacji, nowatorski itp.). Rozdaj uczniom i uczennicom karty do głosowania, dotyczące ochrony środowiska i ochrony lasów w programach wyborczych 5 fikcyjnych partii, z załącznika nr 1. Uczniowie i uczennice analizują je indywidualnie i podejmują indywidualną decyzję, na którą z tych partii oddadzą swój głos (6 minut).
7. Przeprowadź tajne głosowanie – młodzież wrzuca karty do „urny”. Wybrani uczniowie i uczennice liczą głosy (5 minut).
Podsumowanie
8. Uczniowie i uczennice przedstawiają wyniki głosowania. Zapytaj, dlaczego – ich zdaniem – określona partia zdobyła najwięcej głosów? Czy postulaty zawarte w programie tej partii w pełni wpisują się w zasady gospodarki leśnej i zasady zrównoważonego rozwoju? Uczniowie i uczennice przedstawiają i argumentują swoje opinie. Dyskusja kierowana – czy dla mnie ważna jest ochrona lasów? Czy moje wybory mają znaczenie w tej kwestii? Jakie znaczenie mają lasy dla nas samych i przyszłych pokoleń? Pokieruj dyskusją tak, aby wybrzmiało to, że nie jest możliwe, aby nasze życie mogło się obyć bez tego, co nam daje las, np. bez drewna, ochrony wody i klimatu, bez darów lasu, miejsc pracy i relaksu, źródła inspiracji. Dyskusję powinno się podsumować wnioskiem, że ochrona lasów i ich dobrostan ma istotne znaczenie dla utrzymania jakości życia na Ziemi. Mając tego świadomość, warto również pod tym kątem uważnie czytać programy partii politycznych startujących w wyborach parlamentarnych, pamiętając, że nasz wybór ma znaczenie, a ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych (Art. 74.3. Konstytucji RP) (8 minut).
Więcej informacji: „Funkcje lasu. Poznać i zrozumieć las”
Źródła:
Załączniki:
Załącznik nr 1. Karta pracy: Karta do głosowania z fragmentami programów 5 fikcyjnych partii