Justyna Haładaj, RDLP w Olsztynie
Odbiorcy: grupy rodzinne
Opis scenariusza
Zajęcia przeznaczone są dla grup rodzinnych czyli kilkuosobowych grup różnowiekowych, może to być rodzic (rodzice) plus dzieci lub dziadkowie, plus wnuczęta lub starsze i młodsze rodzeństwo, lub dowolny skład kilku osób w różnym wieku, które logują się na zajęcia jako grupa i wspólnie przy jednym stanowisku uczestniczą w zajęciach współpracując ze sobą.
Czas trwania
60 minut (lub jedna godzina lekcyjna 45 minut)
Pytanie kluczowe
Jak zorganizować bezpieczną dla uczestników rodzinną wyprawę do lasu w najbliższej okolicy z poszanowaniem otaczającej przyrody?
Założenia ogólne
W zajęciach przewiduje się udział od 2 do 5 grup rodzinnych po minimum 2 osoby każda, w tym jedna osoba powyżej 15 roku życia.
Treść zajęć
Podstawowym celem zajęć jest dostarczenie niezbędnych informacji na temat bezpiecznego przebywania w lesie oraz zachęcenie do spędzania czasu w lasach w najbliższej okolicy. Temat zajęć dotyczy zorganizowania jednodniowej wyprawy do lasu lub maksymalnie z jednym noclegiem. Podczas zajęć uczestnicy dowiadują się, jak prawidłowo i odpowiedzialnie przygotować się do wyprawy oraz jakie są realne zagrożenia wynikające z dłuższego przebywania w lesie. Otrzymują także kilka pomysłów i sposobów na ciekawe spędzenie czasu podczas wyprawy. Zajęcia przewidują również czas na zadawanie pytań ekspertowi (leśnikowi prowadzącemu zajęcia), zapewniają możliwość poszerzenia wiedzy uczestników poprzez podanie źródeł, z jakich korzystano przy tworzeniu scenariusza spotkania online, linków do filmów instruktażowych i publikacji. Efekt zajęć można przedłużyć poprzez prośbę o informację zwrotną, np. napisanie relacji z odbytej wyprawy.
Cele zajęć
Uczestnik/uczestniczka potrafi:
- zorganizować krótką wyprawę do lasu z zachowaniem bezpieczeństwa swojego i swojej rodziny;
- ocenić ryzyko i zagrożenia występujące w terenie i odpowiednio na nie zareagować;
- dokonać wyboru aktywności na świeżym powietrzu, tak by korzystać z zasobów przyrody w sposób optymalny a jednocześnie odpowiedzialny i zgodny z obowiązującym prawem.
Metody i techniki
Wykład multimedialny, prezentacja, dyskusja, wspólna praca nad udostępnionym dokumentem.
Formy pracy
Praca zbiorowa, grupowa, indywidualna, warsztaty.
Środki dydaktyczne
Komputer z monitorem, kamerą i głośnikiem; infografiki, przedmioty do prezentacji: sprzęt turystyczny, ratunkowy itp.; nagrania filmowe i dźwiękowe, interaktywne quizy i łamigłówki; kawałki sznurków, linek (przygotowane wcześniej jako materiał pokazowy do wiązania węzłów).
Przebieg zajęć
I. Wprowadzenie (10 minut)
1. Przywitanie uczestników, objaśnienie zasad i przebiegu zajęć (używanie kamer, mikrofonów oraz czatu, co zrobić kiedy nastąpi przerwanie połączenia).
2. Poproszenie uczestników, żeby na czacie napisali swoje imiona (np. od najmłodszej osoby do najstarszej w jednej wiadomości i pomachali do kamery, w ten sposób uczestnicy zajęć poznają się również między sobą).
3. Zachęcenie do aktywnego udziału w zajęciach. Czas kiedy poszczególne grupy się logują można wykorzystać do swobodnej rozmowy np. na temat sposobu spędzania wolnego czasu, zainteresowań.
4. Po zalogowaniu uczestników i objaśnieniu powyższych zasad proponujemy na początek krótką ankietę w programie https://www.mentimeter.com/ lub analogicznym.
Przykładowe pytanie:
Ostatni raz byliśmy razem w lesie:
a) wczoraj
b) w zeszłym tygodniu
c) miesiąc temu
d) pół roku temu
e) nie pamiętam
II. Praca właściwa (30 minut: 15 minut część teoretyczna i 15 minut na wykonanie zadań)
Uwaga! Podczas omawiania poszczególnych zagadnień, prowadzący na bieżąco podaje linki na czacie do miejsc, gdzie te informacje można znaleźć oraz linki do rozwinięcia zagadnienia, np. filmu.
1. Prowadzący wyświetla wyniki ankiety i odnosi się do nich w trakcie prezentacji i interaktywnego wykładu. Akcentowanie poszczególnych elementów wykładu zależy od stopnia zaawansowania grupy oraz jej doświadczenia. Jeżeli uczestnicy nie bywają w lesie zbyt często, to stawiamy pytanie: Dlaczego bywają rzadko w lesie? Czego się obawiają?
2. Przechodzimy do zagadnienia bezpieczeństwa w lesie. Jeżeli uczestnicy zajęć często odwiedzają las i mają już o nim dużą wiedzę, to podsumowujemy ich doświadczenia dotyczące bezpieczeństwa i rozwijamy wątek w kierunku jak możemy poprawić swoje bezpieczeństwo i poczuć się w lesie jeszcze pewniej i bezpieczniej.
3. Następnie osoba prowadząca zaprasza do wspólnego wykonania zadania nr 1.
Zadanie 1. Jak zwiększyć bezpieczeństwo? (5 minut)
1. Udostępniamy tablicę Jamboard na dysku Googla i prosimy, by na wirtualnych samoprzylepnych karteczkach każdy z uczestników napisał czego się obawia, będąc w lesie. Zachęcamy wszystkich uczestników do aktywnego udziału, informujemy, że po pierwsze nie ma w tym zadaniu nieprawidłowych odpowiedzi, a po drugie, obawy przed przebywaniem w lesie są jak najbardziej normalne, ponieważ są następstwem atawizmów odziedziczonych po naszych praprzodkach. W trakcie trwania zadania prowadzący porządkuje karteczki na tablicy, grupuje je tematycznie, tak by widok był czytelniejszy.
2. Na podstawie efektów Zadania 1 przekazujemy informacje, jak zwiększyć bezpieczeństwo w lesie pogrupowanych tematów, np. jakie zagrożenia występują w lesie, czy dobre przygotowanie zwiększa bezpieczeństwo itp.
3. Kwestie bezpieczeństwa omawiamy zgodnie ze schematem zawartym w infografice Co powinieneś wiedzieć zanim pierwszy raz zanocujesz w lesie. Na czat wklejamy link do zasad programu „Zanocuj w lesie”, link do Banku Danych o Lasach, link do zakazów wstępu do lasu).
Przykładowe zagadnienia i sposób omawiania:
- sprawdź teren: omówienie mapy na podstawie infografiki Jak się znaleźć w lesie, dodatkowo na czacie podajemy link do filmu „Oblicza lasów” #24 pt. Jak nie zgubić się w lesie;
- sprawdź pogodę: wyjaśniamy kiedy nie iść do lasu, pokazujemy infografikę Jeśli złapie cię burza…
Zadanie 2. Jak się ubrać? (5 minut)
Zapraszamy uczestników do wykonania zadania, które polega na odpowiednim ubraniu ludzika na interaktywnym ekranie, tzw. ubieranka, po jednej postaci na każdą rodzinę:
a) upalny dzień w lesie,
b) deszczowy dzień w lesie,
c) zimowy dzień w lesie.
Postacie powinny występować w wersji męskiej i żeńskiej; powinny również być w różnym wieku, tak by rodziny miały szansę utożsamić się z nimi. Wprowadzenie elementu ubierania na czas podwyższy energię grupy i podniesie zaangażowanie emocjonalne w zajęcia.
Prowadzący podsumowuje zadanie, jeśli to konieczne koryguje stroje, omawia podstawowe zasady na podstawie infografiki Wycieczka do lasu. Strój na letnie dni. Strój na deszczowe i zimowe dni. Następnie, w ramach utrwalenia, proponuje ponowne wykonanie zadania najmłodszym uczestnikom.
Zadanie 3. Dobrze się spakuj! (5 minut)
Zadanie polega na wybraniu spośród wielu przedmiotów tych, które należy zabrać na wyjście do lasu z noclegiem. Wykonując zadanie 2 uczestnicy mogli już częściowo zapoznać się z listą niezbędnych przedmiotów z infografiki Wycieczka do lasu. Plecak bezpiecznego turysty.
1. Na interaktywnej tablicy prowadzący pokazuje wiele przedmiotów, które powinny się znaleźć w prawidłowo spakowanym plecaku na wyprawę do lasu. Zadanie może też przyjąć inną formę, np. quizu, krzyżówki, itp. Można wykorzystać do tego zadania takie platformy jak kahoot.com, quizlet.com.pl, learningapps.org lub inne tego typu.
2. Prowadzący podsumowuje zadanie i podkreśla, które przedmioty mają kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa. Omawia też właściwe zasady zachowania w lesie na podstawie infografiki Leśny savoir-vivre.
3. Aby utrwalić informacje i ułatwić rodzinom przygotowania, prowadzący umieszcza na czacie link do listy kontrolnej.
4. Dodatkowo prosi uczestników, aby krótko napisali na czacie, w jaki sposób najbardziej lubią spędzać czas w lesie lub, jeśli wiemy, że uczestnicy nie mają jeszcze doświadczenia i rzadko bywają w lesie, możemy zapytać, co chcieliby robić w lesie, jak chcieliby spędzać tam czas?
5. Wyświetlamy infografikę Wycieczka do lasu. Jak spędzić tam czas i na tej podstawie krótko omawiamy różnorodność form korzystania z lasu. Dodatkowo wklejamy link do publikacji dla najmłodszych z propozycjami gier i zabaw na każdy dzień w roku pt. Z lasem przez cały rok do pobrania ze strony www.lasy.gov.pl.
III. Podsumowanie (20 minut i dodatkowe 10 minut na naukę węzłów)
W ramach podsumowania i utrwalenia zdobytej wiedzy proponujemy uczestnikom udział w kole fortuny. Aktywność ta polega na kręceniu wirtualnym kołem fortuny przygotowanym np. na https://wordwall.net/pl, na którym można umieścić następujące pytania:
- Co zrobisz, gdy w lesie zastanie Cię burza?
- Co zrobisz, gdy zobaczysz lisa?
- Co zrobisz, gdy się zgubisz?
- Co zrobisz, gdy dokuczają ci komary?
- Co zrobisz, jeśli musisz pójść za potrzebą?
- Co zrobisz, gdy zobaczysz w lesie mnóstwo trujących muchomorów?
- Co zrobisz, gdy przemokną Ci buty?
- Co zrobisz, kiedy w lesie zastanie Cię noc?
- Co zrobisz, kiedy skręcisz sobie nogę?
- Co zrobisz kiedy znajdziesz małą sarnę (sarnie dziecko)?
Prowadzący uruchamia program obracający kołem z pytaniami, a wybrany uczestnik odpowiada samodzielnie lub z pomocą członków rodziny.
Ważne! Najpierw wybieramy osobę następnie kręcimy kołem. Osoba która odpowiedziała może wskazać kolejną . Można odpowiadać indywidualnie lub rodzinnie (zespołowo).
Na zakończenie osoba prowadząca dziękuje za aktywność. Informuje, że Lasy Państwowe zarządzają 77% powierzchni leśnej kraju, a zarówno pracę leśników, jak i zasady zachowania w lesie reguluje Ustawa o lasach. Prowadzący przypomina, że więcej informacji turystycznych, w tym o atrakcjach takich jak obiekty zabytkowe, muzea przyrodnicze, campingi czy darmowe ośrodki edukacyjne oraz pomysły jak spędzić wakacje można znaleźć na przygotowanym przez Lasy Państwowe portalu czaswlas.pl.
Zadanie dodatkowe
Miniwarsztat „Wiązanie węzłów”
Jeżeli mamy możliwość przeprowadzenia dłuższych zajęć możemy zaproponować wspólną naukę wiązania kilku podstawowych węzłów. W tym przypadku przed zajęciami należy uprzedzić uczestników, żeby przygotowali wcześniej kawałki sznurków, linek itp. Prowadzący również musi przygotować sobie wcześniej materiał do wiązania węzłów.
Prowadzący pokazuje do kamery krok po kroku na przygotowanej wcześniej linie, jak wiązać wybrane, przydatne podczas np. nocowania w lesie, węzły. Dodatkowo osoby uczestniczące w zajęciach na czacie otrzymują instrukcję obrazkową krok po kroku.
Uwagi
Warto zachęcić do wychodzenia w teren o każdej porze roku. Dobrą praktyką jest podanie adresu do kontaktu, poproszenie o przesłanie zdjęć i relacji z wypraw. Możemy zaproponować umieszczenia zdjęć na stronie internetowej nadleśnictwa lub na profilach społecznościowych. Zaleca się stosowanie systemu rejestracyjnego na zajęcia ze zbieraniem adresów mailowych i wysyłanie pełnego pakietu materiałów z zajęć na skrzynkę mailową. Wszystkie udostępniane materiały i polecane publikacje należy wysłać na skrzynki mailowe uczestników zajęć.
Źródła
- Będkowska H., Wycieczka do lasu, Oficyna Wydawnicza Multico, Warszawa 2005.
- Houghton P., Worroll J., Leśna szkoła dla każdego, Wydawnictwa Muza S.A., Warszawa 2017.
- Kwiatkowski K.J. i in., Leśny survival, wyd. CILP, Warszawa 2021.
- Marszałek E., Co zrobić w lesie, gdy…, wyd. CILP, Warszawa 2014.
- Postrzeganie Lasów Państwowych. Raport z badania PBS z roku 2018.
- Raport z badań społecznych prowadzonych w 2018 roku dotyczący bezpieczeństwa wypoczynku w polskich lasach. Raport Ośrodka Rozwojowo-Wdrożeniowego Lasów Państwowych w Bedoniu.
Materiały pomocnicze
1. Leśny Notatnik − Wyprawa do Lasu
2. Infografiki edukacyjne Lasów Państwowych
3. Filmy
Jak korzystać z programu zanocuj w lesie
Jak przygotować się do zimowego bushcraftu
Wskazówki metodyczne dla osoby prowadzącej: zajęcia można przeprowadzać w wariancie prowadzenie z sali lub z terenu. Prowadzący ma możliwość przekazywania materiałów rozszerzających temat w postaci linków lub dodatkowo może zaprezentować np. przydatne publikacje w formie książkowej do kamery (link do publikacji w wersji .pdf zawsze udostępniamy na czacie).